Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Tot de algemene risico's behoren risico's als macro-economische ontwikkelingen en rente-, loon- en prijsontwikkelingen. Daarnaast zijn er onzekerheden over (toekomstig) rijksbeleid en ontwikkelingen in wet- en regelgeving die risico's met zich mee kunnen brengen. Door deze onzekerheden is het op dit moment nog niet goed mogelijk de financiële gevolgen van deze risico's te kwantificeren. Hier hebben alle gemeenten in ons land mee te maken.

Voor de algemene uitkering uit het gemeentefonds, de belangrijkste inkomstenbron van de gemeente, gold in het verleden de zgn. “trap op/trap af systematiek”. Deze koppeling is echter los gelaten en daarvoor in de plaats is, vanaf 2027, een nieuwe systematiek bedacht die uitgaat van indexering conform het BBP. Tot 2025 is het volume-accres bevroren en wordt alleen nog een correctie toegepast voor loon-/prijsontwikkeling. 2026 is een overgangsjaar. Diverse kortingen van het gemeentefonds werken in dit jaar door in afwachting van de nieuwe systematiek. Het Rijk heeft dit incidenteel gecompenseerd. Vanaf 2027 geldt de nieuwe indexeringssystematiek. Hier is echter het nodige op aan te merken. Zo stijgen de zorguitgaven sneller dan het BBP als gevolg van de vergrijzing en hogere lonen. De nieuwe indexeringssystematiek houdt daar onvoldoende rekening mee.

Gezien het voornemen van het kabinet Rutte IV om het besluit over de nieuwe systematiek van het gemeentefonds door te schuiven naar een nieuw kabinet was de voorzichtig hoop dat met de val van het kabinet er eerder duidelijkheid zou zijn. Met de vorming van een nieuw kabinet is dat echter nog steeds onzeker. Wel is het gemeentefonds opgenomen in een overzicht met tegenvallers (onvermijdelijkheden, aandachtspunten en risico’s) die het ministerie van BZK heeft opgesteld voor de informerende partijen. Daarmee is er aandacht voor de tekorten in het gemeentefonds, maar de uitkomst hoe een nieuw kabinet hiermee omgaat en wanneer hier duidelijkheid over is, is onzeker en daarmee ook of we als gemeente ten aanzien van onderstaande zaken een aanvulling van het gemeentefonds gaan krijgen.  Het betreft de volgende punten:
-   Opschalingskorting medeoverheden (€ 0,7 mld vanaf 2026);
-   Verschil accres en bbp-systematiek (€ 2,7 ml oplopend vanaf 2026)
-   Jeugdzorg (€ 0,5 mld vanaf 2025 naar € 0,51 mld vanaf 2027)
-   Wetsvoorstel afschaffing WMO abonnementstarief (0,2 mld vanaf 2026)
Dit leidt mogelijk tot een aanvulling van het gemeentefonds. Een bezuiniging op het gemeentefonds is onwaarschijnlijk, maar niet uit te sluiten.

In de huidige begroting 2024 – 2027 is uitgegaan van een verloop van het gemeentefonds waarbij geen rekening is gehouden met de mogelijke aanvulling van het gemeentefonds op basis van de genoemde ontwikkelingen. Hierdoor houden we dus al rekening met een ‘negatief’ scenario. Aangezien we al van het ‘negatieve’ scenario uitgaan is er geen risicobedrag opgenomen.

Het zal niemand ontgaan zijn dat er volop ontwikkelingen zijn rondom stikstof en de maatregelen om stikstof te beperken. Denk hierbij aan de Porthos uitspraak van de Raad van State en recente besluitvorming van de provincie. Hierdoor hebben we te maken met onzekerheden bij het realiseren van onze ambities en uitvoeren van gemeentelijke taken. We zorgen ervoor dat we op de hoogte blijven van de meest recente inzichten en ontwikkelingen, zodat we deze kunnen toepassen in onze gemeente.
Bij de uitvoering van projecten moet rekening gehouden worden met de stikstofnormen. Op dit moment levert het nog geen grote vertraging op in projecten. Voor zover het gaat over grondexploitaties is de mogelijke vertraging meegenomen in de risico inschattingen daar. Mochten er andere projecten komen die in of tegen Natura2000 gebieden liggen dan kan het zijn dat het voldoen aan een natuurvergunning een langere doorlooptijd vraagt dan bij andere projecten. Hierdoor kunnen voorbereidings- en uitvoeringskosten toenemen. Dit leidt nu nog niet tot een financieel in te calculeren risico.

Het energie net raakt vol. De verbouwing van het energiesysteem is in volle gang, maar onvoldoende om vraag en aanbod bij te benen. Ondanks alle inspanningen is de toegang tot het elektriciteitsnet met bijbehorende transportcapaciteit niet langer vanzelfsprekend. Op basis van de huidige prognoses, wordt verwacht dat we de komende vijf tot tien jaar nog te maken hebben met wachttijden voor grootzakelijke klanten. Hierdoor kunnen dit soort energie aansluitingen mogelijk niet gerealiseerd worden op het gewenste tijdstip. Hierdoor zullen ontwikkelingen bij bijvoorbeeld bedrijven vertraging kunnen ondervinden.